سالمندي آخرين مرحله زندگي هر فردي محسوب مي شود‎

 

سالمندي آخرين مرحله زندگي هر فردي محسوب مي شود. سن مربوط به اين دوران از 65 سالگي به بعد است. يعني سن هر فردي كه از 65 سال گذشت، وارد مرحله سالمندي شده است. حال چگونه مي توان در اين دوران شادكامي را چاشني زندگي سالمند كرد؟

 

يكي از جمعيت هاي حساس هر جامعه اي را سالمندان آن جامعه تشكيل مي دهند. سالمندي دوره اي پر از فراز و نشيب براي يك فرد به حساب مي آيد. در اين دوران افراد به دليل داشتن مشكلات مختلف مثل كم شدن توان جسمي، سوگ عزيزان، حسرت خوردن بر گذشته و ... ،ممكن است دچار بد اخلاقي يا پرخاشگري شوند و راهي را براي شاد بودن خود نتوانند پيدا كنند. افراد در اين دوره مشكلات مختلف جسمي مثل فشار خون، ديابت، آلزايمر و خيلي از بيماري هاي ديگر را تجربه مي كنند. 

 

مشكل ديگري كه افراد در اين سن پيدا مي كنند اين است كه نسبت به كارهايي كه نتوانسته اند در گذشته انجام بدهند، حسرت مي خورند و اين حسرت خوردن هاي مداوم باعث از بين رفتن شادكامي سالمند مي شود و از اين فرد يا انسان لجباز و پرخاشگر مي سازد.

 

با سالمند پرخاشگرم چه كنم؟

سالمندتان را تنها نگذاريد زيرا باعث ايجاد افسردگي در آن ها مي شود. دور او را شلوغ كنيد تا متوجه دغدغه ها و ناراحتي هاي جسمي و ذهني زندگيشان نشوند و كمتر به آنها فكر كنند

خشم يك هيجان طبيعي است كه هر انساني حتي براي يك بار هم كه شده آن را تجربه مي كند. خشمگين شدم چيز بدي نيست ولي اگر خشم افراد به پرخاشگري تبديل شود غير طبيعي است. در سالمندان ممكن است به دليل وجود مشكلات مختلفي كه ذكر شد، ميزان زيادي لجبازي و پرخاشگري مشاهده كنيم.

 

اولين راهكار و بهترين راهكار افراد نزديك فرد سالمند ، صبور بودن هست و پذيرفتن اين مساله كه پدر يا مادر ما وارد مرحله سخت و پر از بحران سالمندي شده است و بايد به او كمك كنيم تا بتواند با تمام مشكلاتش كنار بيايد. 

 

پيدا كردن عواملي كه باعث ايجاد لجبازي و پرخاشگري در سالمندمان هم مي شود نيز مي تواند كمك كننده باشد و انجام ندادن آن كارها باعث پيشگيري از پرخاشگري سالمندمان مي شود.

 

مي خواهم سالمند شادي داشته باشم

يكي از مهم ترين مسايلي كه مي تواند به شاد بودن سالمندان كمك كند اين است كه مطمين شوند كه زندگي فرزندانشان روي روال عادي و طبيعي زندگي مي چرخد. اگر در زندگيتان مشكلي را هم داريد، سعي كنيد والدينتان متوجه آن ها نشوند. اينگونه دغدغه هاي ذهني والدين تان را بيشتر نمي كنيد.

 

احترام يادتان نرود

احترام گذاشتن به سالمندان نيز مي تواند باعث خوشحالي آنها باشد. هيچ مبلغ پولي نمي تواند جايگزين احترام گذاشتن به افراد شود. شما حتي اگر توان مالي خوبي هم نداشته باشيد و نتوانيد خيلي از كارهايي را كه دوست داريد براي سالمندتان انجام دهيد، مي توانيد با يك احترام ساده گذاشتن به آنها، گامي به سوي خوشحالي آنها بر داريد. 

 

  

خاطرات را زنده كنيد

هر از گاهي از زحماتي كه سالمندتان براي شما كشيده است تشكر و قدرداني كنيد. اينگونه آنها متوجه مي شوند كه شما متوجه زحمات آنها در طول عمرشان شده ايد.  يادآوري روزها و لحظات شيريني كه با سالمندتان داشته ايد هم مي تواند راهي براي شاد كردن آنها باشد زيرا به ياد آوردن خاطرات شيرين گذشته زندگي يك عامل مهم براي ايجاد شادي در هر فردي است.

 

كارهايي خانگي مختص سالمندان

بگذاريد سالمندتان در امور روزمره زندگي شريك شود. هر كاري را كه فكر مي كنيد در حد توان آنها است را بر عهده شان بگذاريد. با اين كار آنها احساس مفيد بودن و ارزشمند بودن را مي كنند و باز قدمي براي شاد كردن آنها برداشته مي شود.

 

سالمند فراموشكار را سرزنش نكنيد

اگر سالمندتان فراموشي دارد، او را مدام سرزنش نكنيد و بپذيريد كه يكي از مشكلات اين دوره فراموشي است. بهترين راهكار براي به ياد سپردن مسايل مهم زندگي اين است كه يك دفتريادداشت كوچك براي سالمندتان تهيه كنيد و كارهاي مهم هر روز را برايش يادداشت كنيد.

 

يك دورهمي سالمندي تشكيل دهيد

فعاليت هاي شناختي را مد نظر داشته باشم. استفاده از مغز و فعاليت هاي ذهني باعث جلوگيري افراد از افسردگي است. فعاليت هاي شناختي مثل خواندن شعر، حل جدول، مرور خاطرات گذشته و ... است. رژيم غذايي مناسب با سن سالمندان و استفاده از ميوه و سبزيجات تازه به شادابي سالمندان كمك مي كند. 

 

فعاليت هاي اجتماعي را نيز فراموش نكنيم. به سالمندتان كمك كنيد كه در جمع هاي متناسب با سنش شركت كند. ديدن افرادي كه مشكلات و شرايط مشابه مشكلات آنها دارند، مي تواند به خوشحال بودن شما و سالمندتان كمك كند. آنها در اين شرايط متوجه مي شوند كه فقط خودشان با مشكلات دست و پنجه نرم نمي كنند و پذيرش دوره سالمندي برايشان راحت تر مي شود. 

 

سالمندتان را تنها نگذاريد زيرا باعث ايجاد افسردگي در آن ها مي شود. دور او را شلوغ كنيد تا متوجه دغدغه ها و ناراحتي هاي جسمي و ذهني زندگيشان نشوند و كمتر به آنها فكر كنند.  محبت كردن به سالمندتان را فراموش نكنيد و سعي كنيد كه نيازهايش را شناسايي كنيد و در حد توانتان برآورده كنيد.

 

ادامه مطلب

دوره سالمندي سرشار از انواع احساس كمبودها است

 

دوره سالمندي سرشار از انواع احساس كمبودهايي مانند از دست دادن همسر، دوستان و نزديكان، عدم استقلال مالي و نارسايي هاي جسماني است و در صورتي كه اصولي براي مقابله با اين عوامل به كار گرفته نشود، مي تواند باعث تشديد استرس و اضطراب در افراد سالمند شود.

 

دكتر نجفي پور، روانشناس و عضو هيات علمي دانشگاه گفت: استرس، اضطراب و فشارهاي رواني در زندگي امروزي كه بسيار پيچيده و مملو از مشكلات و تنش سازهاي مختلف است، مي تواند باعث آثار منفي بر سلامتي مردم شود. اين عوامل در سالمندان كه قدرت تطابق و سازگاري آنها كاهش مي يابد، مي تواند باعث بروز مشكلات حادتري شود. استرس و اضطراب باعث تشديد بيماري ها در اين سن مي شود.

 

كاهش استقلال مادي در سالمندي خطرناك است 

وي مي افزايد: «استرس و اضطراب در دوران سالمندي به علت اينكه اين دوره از زندگي مملو از انواع احساس كمبودها و ناتواني ها است، بيشتر و شايع تر است. به عبارتي، سالمندان در نتيجه كاهش اعتمادبه نفس يا از دست دادن آن، كاهش فعاليت و تحرك و همچنين از دست دادن دوستان و نزديكان، كاهش استقلال مادي و جسماني و بيماري هاي مزمن، در معرض استرس و فشارخون، افزايش بي نظمي تنفسي، تپش قلب اختلال در تمركز و انجام فعاليت هاي روزانه از علايم و نشانه هاي عوامل استرس زا هستند. در نتيجه اين عوامل و مجموع علل ذكر شده مي توان نتيجه گرفت كه استرس و اضطراب افراد سالمند را به ميزان زيادي تحت تاثير قرار مي دهد و سلامتي آنها را به خطر مي اندازد.

 

اين روان شناس مي گويد: زندگي در آسايشگاه سالمندان نسبت به محيط منزل و در كنار خانواده، محيطي است كه باعث تشديد اضطراب و استرس مي شود، سراي سالمندان و مراكز نگهداري افراد مسن، با توجه به فرهنگ و نوع خانواده هاي ايراني تاكنون محيط مطلوبي براي اين عزيزان نبوده است، كه اين عوامل نيز باعث افزايش اضطراب و استرس اين افراد مي شود. اكثريت اين افراد به علت وضعيت اقتصادي ضعيف خود اين اماكن را براي اقامت انتخاب مي كنند كه اين عامل نيز در كنار ساير عوامل به تشديد اضطراب و استرس افراد كمك خواهد كرد.

 

راههايي براي حس خوب در دوران سالمندي 

اما چطور يك سالمند مي تواند خود را در برابر استرس ها واكسينه كند و اطرافيان به چه ميزان مي توانند كمك  كنند؟ مي توان با سوالاتي ساده به وضعيت خلق وخوي خود پي ببريد. از خودتان بپرسيد كه آخرين باري كه احساس شادي واقعي كرديد چه زماني بود؟

 

منشاء احساسات منفي را درك كنيد

براي رفع هر مشكل يا مسئله اي نياز به اين داريد كه در مرحله نخست منبع وجود آن را بشناسيد. نشناختن مشكل و علل آن مانند وارد شدن به يك مسابقه بوكس در تاريكي است كه نمي توانيد رقيب خود را ببينيد در اين شرايط شما فقط مي توانيد به طور تصادفي ضرباتي را وارد كنيد و احتمال پيروز شدن شما بسيار كم خواهد بود. بنابراين علت اضطراب خود را بشناسيد.

 

عادات روزمره خود را360 درجه عوض كنيد 

ما همگي برده عادات خود هستيم اما اين مسئله نبايد دليلي براي پذيرفتن زندگي به همين شكل باشد زيرا زندگي چيزهاي زيادي براي ارائه به ما دارد. شايد همه ما از ماجراجويي و برانگيختگي لذت نبريم زيرا بسياري از افراد براي اين كار ساخته نشده اند اما شما مي توانيد با چنين افرادي در تماس باشيد و اجازه دهيد روح شما غيرقابل پيش بيني بودن و آزادي را تجربه كند.

 

وعده هاي جديد غذايي را تجربه كنيد 

درباره خودتان بياموزيد و با استفاده از چيزهاي جديد، زندگي را دوباره تجربه كنيد. اينجا صحبت از كارهاي محيرالعقول نيست بلكه درباره نكات ساده اي همچون تجربه وعده هاي غذايي جديد يا عجيب وغريب است و مسئله اي نيست كه اگر اين تجربه ها را نپسنديد. به ذهن و بدن خود گوش فرادهيد وبه خودتان اجازه هيد تا به ستايش امور كوچك بپردازيد زيرا زندگي و زنده بودن همين است.

 

شما مفيد هستيد، باوركنيد 

مطمئن ترين روش براي داشتن يك احساس خوب نسبت به خودتان اين است كه بدانيد توانا هستيد و افرادي هستند كه به شما نياز دارند. روش ديگري كه مي تواند حس و حال خوب را به شما بازگرداند كمك كردن به همنوعان است. اين كمك كردن شايد به معناي بودن در كنار يكي از اعضاي خانواده باشد يا شايد كمك داوطلبانه به يك موسسه خيريه يا مشابه آن. مهم نيست چه روشي را انتخاب مي كنيد، مهم اين است كه مي توانيد احساس خوب را به خودتان بازگردانيد.

 

 

راهكارهايي براي رفتار اطرافيان با سالمند 

حال كه فرزندان بزرگ مي شوند و بزرگ ها پير و اين قانون زندگي است و مدام تكرار مي شود؛ببينيم رفتار اطرافيان با سالمند بايد چگونه باشد تا كمتر در معرض استرس و اضطراب قرار بگيرد.  منيژه مسگري، كارشناس ارشد مشاوره خانواده نكاتي را مطرح مي كند كه مانع ايجاد احساس غم و ناراحتي در دل سالمندان مانند پدربزرگ ها، مادربزرگ ها و به طور كلي بزرگ هاي فاميل مي شود.

 

شوخي با گذشته سالمندان ممنوع 

عموم سالمندان به موازات پير شدن، با توجه به تغييرات رواني و جسمي كه نتيجه گذر سال هاي رفته است، خلقيات خاصي پيدا مي كنند كه با احوال دوران ميانسالي و جواني شان متفاوت است. طبيعت تكاملي آدمي همين است. ممكن است فردي كه روزگاري بي باكانه عمل مي كرده است، امروز در كنج عافيت و محافظه كاري نشسته باشد. گذشته سالمندان را تا خودشان روايت نكرده اند، به طنز و كنايه به رخشان نكشيم چرا كه گاهي باعث ناراحتي شان مي شود.

 

احساس ترحم تان را نشان ندهيد 

يك ضرب المثل معروف مي گويد: «سالمندان آنچه را ما در آيينه مي بينيم، در خشت خام مي بينند.» از اين رو معمولا، كمتر سخن مي گويند و بيشتر سر به گريبان فرو مي برند. در اين شرايط ما وقتي سكوت آن ها را مي بينيم، دلمان مي لرزد و ترحم مي كنيم. حواس مان باشد پا به سن گذاشته ها، هوش اجتماعي و احتمالا هوش هيجاني بيشتري در مقايسه با ما دارند و تمايز ميان احترام و ترحم را بيشتر مي فهمند. حتما دقت كنيد كه در رفتارتان نشانه هايي از ترحم ديده نشود وگرنه مطمئن باشيد كه دل آن ها را شكسته ايد.

 

با فك و فاميل هماهنگ باشيد 

هنگام بيماري والدين سالمند يا پدربزرگ و مادربزرگ با ديگر خواهران و برادران هماهنگ باشيم. يكي از نزديكان ممكن است چنان دل بسوزاند كه امور شخصي سالمند را كه خود وي از عهده انجامش بر مي آيد، برعهده بگيرد. رسيدگي هاي بدون ضرورت گاهي نتايج معكوس به بار مي آورد و اعتماد به نفس آن ها را كاهش مي دهد.

 

بي توجهي نكنيد 

از شايع ترين شيوه هاي بد رفتاري با سالمندان كه باعث ناراحتي شان مي شود، غفلت و بي توجهي به آن هاست. نتايج چنين رفتاري زمينه بروز اتفاقاتي مثل تغذيه نامناسب، افسردگي، وسواس، تنها ماندن سالمند در خانه و ... را فراهم مي آورد. بنابراين نبايد شرايطي ايجاد شود كه سالمند احساس كند مورد بي توجهي قرار گرفته است.

 

استقلال مالي شان را نگيريد

بهره برداري از منابع مالي و وسايل شخصي سالمند براي استفاده خود و نيز توجه نكردن اعضاي خانواده به نيازهاي مالي سالمند و رفع نيازهاي روزانه، نمونه هايي از بدرفتاري مالي با سالمند هستند. به طور طبيعي بعضي در دوران پيري از لحاظ مالي در تنگنا قرار مي گيرند و بد رفتاري مالي با آنها، غم و اندوه شان را زياد مي كند.

 

به طور كلي افراد سالمند مثل شيشه شكننده هستند، آنها با كوچكترين رفتارها نامناسبي مي شكنند، غمگين و افسرده شده، رنجيده مي شوند و و احساس  ناراحتي مي كنند. پس يادمان باشد رفتارهاي مان آنها را نشكند و باعث دلشكستگي آنها نشويم.

ادامه مطلب

 

مردان مسن‌تر ممكن است كه گاهي اوقات در رسيدن به اوج لذت جنسي دچار مشكل شوند. اگر با چنين اتفاقي مواجه شديد، نبايد بيش از حد براي دستيابي به اين حالت تلاش كنيد. درواقع، بهتر است كه رابطه را در همان لحظه متوقف كنيد و رسيدن به اوج لذت جنسي را در فرصت ديگري امتحان كنيد.

  

آگاهي داشتن زوج‌ها درباره اين موضوع خيلي اهميت دارد كه مواجه شدن مردان در رسيدن به اوج لذت جنسي، يكي از مسائل جسماني رايج در اين دوران سني است. در اين وضعيت، بسياري از زنان نسبت به همسرشان مشكوك مي‌شوند، اما واقعيت نشان مي‌دهد كه چنين شكي كاملا نادرست و مخرب است.

  

يكي از عوامل اصلي كه فعاليت جنسي را در مردان مسن‌تر دچار مشكل مي‌كند، كاهش سطح هورمون تستوسترون در بدن آنان است. پايين آمدن سطح هورمون تستوسترون مي‌تواند بر عملكرد جنسي تاثير منفي بگذارد،‌ اما قضيه فقط به اين مساله محدود نمي‌شود. اين اتفاق مي‌تواند مردان را با از دست دادن ميل جنسي، اختلال در نعوظ، از دست حافظه، خستگي مزمن، از دست دادن قدرت بدني و افزايش وزن مواجه كند. بنابراين، مردان در صورت مواجه شدن با هر كدام از مشكلات ذكرشده، بايد به پزشك مراجعه كنند تا مانع از تشديد آن‌ها شوند.

 

ادامه مطلب

خواب ناكافي و نامناسب به‌تدريج باعث بروز اختلالات جسمي و رواني در سالمند خواهد شد

 

براي اينكه سالمند در طول روز احساس شادابي، نشاط و انرژي كافي براي كارهاي روزمره داشته باشد، بايد از خواب سالم و كافي برخوردار باشد چراكه خواب ناكافي و نامناسب به‌تدريج باعث بروز اختلالات جسمي و رواني در او خواهد شد.

 

شواهد علمي‌اي وجود دارد كه نشان مي‌دهد خواب مناسب و منطبق با ساعت زيستي بدن ما در هر سني باعث مي‌شود مواد زائد تجمع‌يافته در مغز كه براي كاركرد آن مضر هستند، به شكلي مناسب پاكسازي شوند. به همين دليل اگر خواب فردي در طول زندگي به‌خصوص در دوران سالمندي مناسب نباشد، مغز به مرور توان كاركرد منظم خود را از دست مي‌دهد و كيفيت زندگي كاهش مي‌يابد.

 

مطالعات نشان داده‌اند در پي خواب ناكارآمد مغز با سرعت بيشتري به‌سوي تحليل پيش‌ مي‌رود و احتمال بروز فرآيندهايي مانند افت ظرفيت عصبي- شناختي و آلزايمر بيشتر مي‌شود. افراد ممكن است در هر سني دچار اختلال خواب شوند، ولي ما در ادامه به سالمنداني كه خواب مناسبي ندارند و مشكلات آنها مي‌پردازيم.

 

اگر خواب فرد در يك بازه زماني طولاني به‌طور متوسط در شبانه‌روز كمتر از 5/3 ساعت يا بيشتر از 5/8 ساعت باشد به اين فرد به ترتيب كم‌خواب و پرخواب گفته مي‌شود. براساس شواهد، الگوي مزمن پرخوابي يا كم‌خوابي مفرط مي‌تواند باعث كاهش عمر مفيد و افزايش مرگ‌ومير زودرس شود.

 

انواع بدخوابي‌ها 

هنگامي كه از سالمندان درباره وضعيت خوابشان سوال پرسيده مي‌شود، معمولا به شكل اغراق‌آميز از كم‌خوابي يا پرخوابي زيادي شكايت مي‌كنند، در حالي كه پزشك با بررسي بيشتر متوجه مي‌شود كه سالمند خواب نسبتا مطلوبي دارد و فقط تصورش اين است خوابش مناسب نيست؛ مثلا خوابش سبك است ولي فكر مي‌كند نخوابيده است. اين افراد با اينكه از بي‌خوابي شكايت دارند، در طول روز اصلا كسل نيستند و با انرژي به كارهاي روزمره خود مي‌پردازند.

 

چنين افرادي نياز به مداخله خاص و پيگيري دائمي ندارند و مشكل فقط با توصيه‌هاي ساده و اطمينان دادن به سالمند، برطرف خواهد شد. گاهي نيز علائمي از سوي سالمند عنوان مي‌شود كه نشان از مشكلي جدي است و بيانگر اين است كه احتمالا اختلال خواب در سالمند وجود دارد. اختلالات خواب در سالمندان به 2 گروه تقسيم مي‌شود؛ اختلالات بدخوابي و اختلالات كژخوابي.

 

• اختلالات بدخوابي به 40-30 اختلال و كژخوابي‌ها به 50-40 نوع اختلال تقسيم مي‌شوند.

 

• براي ارزيابي و تشخيص طيف بدخوابي و بي‌خوابي بايد به 3 نوع اختلال توجه كرد چراكه اختلالات بدخوابي عموما در يكي از اين 3 گروه جاي مي‌گيرند.

 

• اختلال در شروع خواب: بعضي از سالمندان وقتي وارد رختخواب مي‌شوند زماني طولاني تا به خواب رفتنشان بيدار مي‌مانند.

 

• اختلال در تداوم خواب: در اين نوع از اختلال فرد مي‌خوابد ولي بعد از چند ساعت يعني ساعت 4-33 صبح از خواب بيدار مي‌شود و ديگر نمي‌تواند بخوابد. ممكن است علت اختلال در تداوم خواب، اختلالات خلقي يا رواني مثل افسردگي باشد.

 

• اختلال در ريتم خواب و بيداري: در اين حالت سالمند زودتر از بقيه مي‌خوابد و زودتر از آنها خواب بيدار مي‌شود؛ يعني در طول ساعاتي كه عمده خانواده خوابند، او بيدار است و برعكس.

  

خواب مناسب براي سالمندان 

براي اينكه سالمند در طول روز احساس شادابي، نشاط و انرژي كافي براي كارهاي روزمره داشته باشد، بايد از خواب سالم و كافي برخوردار باشد چراكه خواب ناكافي و نامناسب به‌تدريج باعث بروز اختلالات جسمي و رواني در او خواهد شد.

 

خواب سالمندان از لحاظ ساختار متفاوت‌تر از جوانان است. در اين افراد عموما خواب سبك است و محرك‌هاي شنيداري بسيار خفيف ممكن است باعث بيدار شدن آنها شود.

 

خواب غير REM، سه مرحله دارد و شامل خواب سبك، خواب نيمه‌سنگين و سنگين (خواب سنگين در افراد سالمند كمتر تجربه مي‌شود.) است. در مرحله خواب غير REM فرد خواب نمي‌بيند و اگر هم ببيند، چيزي به ياد نمي‌آورد.

 

مرحله بعدي، خواب REM است. در اين مرحله حركات چشمي سريعي وجود دارد و خواب بسيار عميق است و فرد به سختي ممكن است بيدار شود. اين مرحله نيز در افراد مسن كاهش مي‌يابد. به‌طور كلي، ميزان خواب سبك در سالمندان افزايش و ميزان خواب سنگين كاهش مي‌يابد.

 

نياز سالمندان به خواب كمتر از جوانان است 

زمان نياز به خواب در سالمندان، از جوانان و ميانسالان كمتر است. اگر نياز به خواب جوانان و ميانسالان 9- 6 ساعت باشد، اين ميزان در سالمندان به 7- 5/6 ساعت مي‌رسد. بهترين زمان خواب براي سالمندان خواب شبانه است و مشاغل شيفتي اصلا مناسب آنها نيست و لازم است فرد با برنامه‌ريزي منظم و در ساعتي خاص وارد رختخواب شود و در ساعت مشخصي برخيزد.

 

علت كم‌خوابي در سالمندان 

2 موضوع در اين زمينه مطرح است؛ ممكن است كم‌خوابي اوليه يا ثانويه باشد.

 

• كم‌خوابي اوليه: در كم‌خوابي اوليه نمي‌توان دليل شناخته‌‌شده‌اي براي كم‌خوابي يافت. البته در اين موارد دلايل روان‌پزشكي بيشتر از ساير علل مطرح است. اختلالات روان‌پزشكي مانند افسردگي، شيدايي، اضطراب و... مي‌تواند باعث اختلال در شروع خواب شود. اگر ثابت شود بيمار از نوعي اختلال روان‌پزشكي رنج مي‌برد، با درمان اختلال در بسياري از موارد مشكل كم‌خوابي نيز حل مي‌شود.

 

• كم‌خوابي ثانويه: در كم‌خوابي ثانويه، مي‌توان دلايلي مانند ابتلاي سالمند به بيماري‌هاي مختلف، بيماري‌هاي عفوني، قلبي، كليوي، سرطان، درد مزمن، مصرف بعضي از داروها مثل داروهاي ضدافسردگي و... را براي كم‌خوابي مطرح كرد.

 

خواب روزانه براي سالمندان مفيد است 

خواب روزانه به كاركرد بهتر مغز كمك مي‌كند. سالمندان مي‌توانند در طول روز هم بخوابند. خواب ميان‌روزي، بهتر است بين ساعات 3- 1 بعدازظهر باشد. سالمندان نبايد بعد از ساعت 6 عصر بخوابند زيرا ممكن است با خواب شبانه تداخل داشته باشد. عادت‌هاي خواب در هر سني مهم است ولي در افراد مسن اهميت بيشتري پيدا مي‌كند.

 

سالمندان مي‌توانند در طول روز هم بخوابند

 

پرخوابي 

شكايت ديگري هم از سوي افراد مسن وجود دارد، مبني بر اينكه پرخواب هستند. يكي از دلايل مهم پرخوابي و افت كاركرد فرد در طول روز ممكن است به كم‌خوابي بيمار در شب مرتبط باشد. البته مصرف بعضي داروها در سالمندان ممكن است باعث پرخوابي شود كه با قطع دارو (با نظر پزشك معالج) اين مشكل نيز برطرف مي‌شود. يكي ديگر از دلايل خواب‌آلودگي هنگام روز اشكال تنفسي و خر و پف شديد در خواب شبانه است.

 

به وقفه‌هاي موقت تنفسي هنگام خواب كه اغلب از نوع انسداد موقت راه هوايي هستند، آپنه هنگام خواب گفته مي‌شود. غالبا در افراد مسن چاق با گردن كوتاه كه سابقه خروپف و گاهي هم فشارخون كنترل‌نشده دارند و دچار بدخوابي هستند، با انجام تست خواب عارضه‌اي به نام مقاومت راه‌هاي هوايي يا آپنه(قطع تنفس هنگام خواب) مطرح مي‌شود.

 

آپنه در اين افراد معمولا به‌دليل چاقي و كوتاهي گردن از نوع انسدادي است. قطع تنفس هنگام خواب باعث افت اكسيژن خون مي‌شود. در اين مواقع مغز بارها و بارها هوشيار و برانگيخته مي‌شود و اجازه نمي‌دهد فرد به خواب عميق برود زيرا ممكن است ديگر از خواب بيدار نشود. در نتيجه مغز به‌طور مداوم در حالت خواب سبك باقي مي‌ماند و فرد وارد خواب عميق نمي‌شود. خواب عميق همان بخشي از خواب است كه باعث مي‌شود فرد در طول روز انرژي كافي براي انجام كارهاي روزانه داشته باشد.

 

افرادي كه خواب عميق ندارند، عمدتا در طول روز مدام چرت مي‌زنند و به شكل مفرط خواب‌آلوده به نظر مي‌رسند. در خيلي از مواقع وقتي با شواهد و معاينه دليلي براي پرخوابي بيمار پيدا نمي‌شود بايد از بيمار تست خواب يا پلي‌سومنوگرافي گرفته شود.

 

اين تست در آزمايشگاه خواب بيمارستان گرفته مي‌شود و فرد بايد يك شب در بيمارستان سپري كند. در اين تست نوار مغز، نوار قلب، چشم و عضله ثبت و ميزان اكسيژن خون و شاخص‌هاي ديگر ارزيابي مي‌شود. تفسير چنين اطلاعاتي به پزشك متخصص خواب اين امكان را مي‌دهد كه نوع اختلال خواب بيمار را مشخص و درمان مناسب را پيشنهاد كند.

 

كژخوابي

حركات متناوب اندام‌ها به‌خصوص پاها هنگام خواب، نشانگان پاي بي‌قرار، اختلالات رفتاري در خواب مانند راه رفتن، حرف زدن هنگام خواب و... در گروه كژخوابي قرار مي‌گيرد. افرادي كه فلج هنگام خواب دارند، دندان‌قروچه هنگام خواب تجربه مي‌كنند، روياهاي شبانه را هنگام خواب اجرا مي‌كنند و شب ادراري دارند بايد مورد ارزيابي قرار گيرند.

 

بروز و سير تند هر يك از اين علائم ممكن است نشانه‌اي از حركت سالمند به سوي بيماري‌هايي مانند اشكالات شناختي، آلزايمر و... باشد. شاخص‌هايكمي و كيفي خواب سالمند شاهراه مهمي براي پزشك متخصص است تا بتواند سرنخ‌هايي ناشي از اختلالات مغز و اعصاب و روان را در فرد زودتر تشخيص دهد و درمان كند. درمان در اين گروه از افراد نيز دارويي و غيردارويي است.

 

كابوس‌هاي شبانه در سالمندان نيازمند بررسي است 

لازم است به محتوا و جريان رويا ديدن سالمندان هنگام خواب نيز اشاره كنيم. به‌طور كلي، سالمندان كمتر از جوانان رويا مي‌بينند. محتواي روياهايي كه سالمندان مي‌بينند، مربوط به تجربه‌ها و اتفاق‌هايي است كه در طول روز دارند. كنش‌هايي كه در مغز فرد و هنگام خواب شكل مي‌گيرد، ممكن است خوشايند يا ناخوشايند و گاهي وحشتناك باشد.

 

افراد مسني كه به‌دليل كابوس‌هاي مكرر مراجعه مي‌كنند، اگر مضمون روياي آنها اتفاق‌هاي ترسناك باشد بايد از اين نظر كه دچار اختلالات روان مانند افسردگي و اضطراب، اختلال اضطرابي بعد از سانحه هستند يا اخيرا دچار تجربه ناخوشايندي در زندگي شامل سوگ يا داغ‌ديدگي شده‌اند، بررسي شوند. ‌

 

بهداشت خواب سالمندان 

براي اينكه سالمندان بتوانند سلامت خواب خوبي داشته باشند بايد به اين توصيه‌ها توجه كنند: 

 

• زمان مشخصي به اتاق خواب بروند. 

 

• چراغ‌ها را كم نور و آرامش نسبي در محيط ايجاد كنند. 

 

• از اتاق خواب براي تماشاي تلويزيون، كار با اينترنت، غذا خوردن و... استفاده نكنند. 

 

• مصرف مواد غذايي‌اي مانند چاي، شكلات، نوشابه‌هاي كافئين‌دار، غذاهاي حاوي مواد رنگي و افزودني‌ها را محدود كنند. اين مواد خوراكي بعد از ساعت 6 عصر نبايد مصرف شوند.

 

• مصرف مواد خوراكي مانند ماست، دوغ و شير كه حاوي ماده‌اي به نام تريپتوفان هستند بعد از ساعت 6 عصر توصيه مي‌شود. تريپتوفان به كيفيت خواب شبانه كمك مي‌كند. شواهدي وجود دارد كه مصرف برخي دمنوش‌ها مانند گل گاوزبان، بابونه و سنبل‌الطيب در بهبود شاخص‌هاي كمي و كيفي خواب موثر است.

 

• مصرف مايعات بعد از غروب بايد محدود شود. مصرف زياد مايعات و پرشدن مثانه سالمند را مجبور مي‌كند براي رفتن به دستشويي از خواب بيدار شود. اين موضوع مي‌تواند منجر به قطعه‌قطعه شدن خواب و افت شاخص‌هاي كيفي آن شود.

 

• مصرف غذاي سنگين و چرب در ساعات عصر و شب توصيه نمي‌شود. اين كار باعث برگشت اسيد معده مي‌شود كه عاملي براي بيدار ماندن است. بين زمان آخرين وعده غذا تا خواب بايد حداقل 2 ساعت فاصله باشد.

 

• فعاليت بدني و فكري در طول روز بيشتر شود زيرا اين كار به خواب بهتر شبانه كمك مي‌كند.

 

علائم ناشي از كم‌خوابي و بد‌خوابي در سالمندان 

علائم شامل پرخاشگري، سردرد در طول روز، تحريك‌پذيري، استرس، تغيير در كاركرد و روابط اجتماعي، اختلال در حافظه و توجه، اختلال در كلام و ريتم گفتار، اختلال در كنترل هيجان، اشكال در تصميم‌‌گيري، حل مساله، برنامه‌ريزي و كاركردهاي اجرايي است. همچنين ثابت شده كم‌خوابي باعث تشديد مشكلات قلبي - عروقي، فشارخون، اشكالات تنفسي و... مي‌شود.

 

درمان كم‌خوابي و بي‌خوابي در دروان سالمندي 

براي درمان كم‌خوابي و بي‌خوابي مداوم در سالمندان، ابتدا بايد با شرح حال درست و معاينه دقيق بيمار مشخص شود وي به چه نوع كم‌خوابي‌اي دچار شده و براساس اينكه اختلال رواني يا جسماني مطرح است، تدابير درماني مناسب در نظر گرفته شود. درمان به شكل دارويي و غيردارويي است. به هر شكل دارو را حتما بايد پزشك تجويز كند و سالمندان به هيچ‌وجه نبايد قرص‌هاي خواب‌آور در دسترس را مصرف كنند. داروهاي خواب‌آور وابستگي ايجاد مي‌كنند.

 

اين داروها در كوتاه‌مدت كمك‌كننده‌اند ولي در درازمدت مشكلاتي براي فرد ايجاد مي‌كنند. معمولا پزشكان نيز داروهاي خواب‌آور را بيشتر از 2 هفته تجويز نمي‌كنند. دارو هم بايد با نظر پزشك قطع شود. داروي خواب‌آور را بايد به‌تدريج قطع كرد و قطع ناگهاني آن ممكن است باعث ايجاد عوارضي مانند تشديد بي‌خوابي يا اضطراب شود.

ادامه مطلب

 

، در اين شرايط اگر فردي نباشد كه روزهايت را با او پر كني و از ملال دقايق و ثانيه ها به او پناه ببري، حتي در مواقع بيماري و احتياج به دادت برسد و انيس و همدمت باشد، پيري و كهنسالي به كابوسي تكراري و اجباري بدل مي شود.

 

هر سالمندي ممكن است به دلايلي تنها باشد. در ادامه اين مطلب، نكات قابل توجهي درباره ازدواج در دوران سالمندي مطرح مي شود.

  

نظر يك مددكار خانه سالمندان اين ازدواج هيچ خطري ندارد

يك مددكار سالمندان كه در آسايشگاه كهريزك كار مي كند درباره ازدواج سالمندان مي گويد: «بدون هيچ شرايطي اين عمل خداپسندانه را تاييد مي كنم. در درجه اول اين ازدواج چون در سنين بالا و بين افراد با تجربه اتفاق مي افتد، هيچ خطر و مشكلي ايجاد نمي كند. از سوي ديگر، با توجه به اين كه همه سالمندان چه آن ها كه با فرزندانشان هستند چه آن ها كه به دلايل مختلف فرزندانشان نمي توانند با آن ها زندگي كرد يا از آن ها مراقبت كنند، تنهايي و نياز به يك همراه را بيش از ساير مقاطع زندگي خود تجربه مي كنند. در شرايطي كه همسر فوت كرده باشد ديگر اين نياز تشديد مي شود و واقعا نمي توان انتظار داشت حتي با استخدام يك پرستار تمام وقت مشكلات برطرف شود؛ البته درباره مشكل اين ازدواج ها، برخي مطرح مي كنند در اين سن هر دو طرف پير هستند و به قول معروف به فردي نياز دارند كه از خودشان مراقبت كند و در اين شرايط، نمي توانند بار يكي ديگر را هم به دوش بكشند در حالي كه همان طور كه گفتم اين نياز فقط جسماني نيست و همين كه شما تصور مي كنيد فرد ديگري هم در خانه حضور دارد كه در شرايط اضطرار مي تواند به دادتان برسد كافي است و در ضمن حضور اين فرد باعث پرشدن خلاء عاطفي و افزايش روحيه و انگيزه مي شود.

  

نظر يك روان شناس

 

تنهايي به افسردگي سالمندان منجر مي شود

صدر، روان شناس در اين باره مي گويد: «تنهايي يا احساس تنهايي آثار بسيار عميقي بر جاي مي گذارد و حتي بر ميزان خوردن غذا و متابوليسم و تغييرات بيولوژيكي هم موثر است. سالمندان فاقد منابع مجدد دوستي هستند زيرا بيشتر آن ها كار نمي كنند و موقعيت ايجاد روابط دوستانه در فضاي كار را ندارند و دوستان هم سن و سالشان را نيز به نوعي از دست داده اند؛ اين مسئله تنهايي آن ها را افزايش مي دهد. مهم ترين ويژگي دوره سالمندي، تنهايي و احساس تنهايي است. مرد يا زني كه در چرخه زندگي، خانه خود را تنها آشيانه اي خالي مي بيند، به ازدواج نياز دارد چرا كه پيامد اين احساس تنهايي ،افسردگي است. بهتر است براي بسياري از سالمندان كه از نظر جسماني نياز آنچنان زيادي به ديگران ندارند و فقط از نظر رواني احساس تنهايي مي كنند به جاي استخدام پرستار به عنوان همدم، شرايط ازدواج را فراهم و آن ها را براي يك ازدواج موفق تشويق كنيم. برخي هنجارهاي جامعه طوري تعريف شده كه اگر يك زن سالمند قصد ازدواج داشته باشد خيلي قابل قبول نيست در صورتي كه اين يك هنجار است و ضدارزش نيست. زن ها به لحاظ روان شناختي خيلي بيشتر از مردها به حمايت نياز دارند و در معرض آسيب هاي بيشتري هستند به همين دليل است كه بايد گفت اين هنجار كاملا غلط است. مسئله مهم در ازدواج سالمندي، جبهه گيري فرزندان و نگرش آن ها به ازدواج يكي از والدين به ويژه مادرانشان است. فرزندان چنين سالمنداني بايد بدانند كه در تحقيقات زيادي ثابت شده است ازدواج سالمندي، استرس هاي آن ها را كمتر مي كند و سالمنداني كه در اين دوره از زندگي شان ازدواج كرده اند، عمر طولاني‌تري دارند.»

  

نظر يك جامعه شناس

 

ازدواج سالمندان پسنديده ترين پديده اجتماعي است

دكترالستي، جامعه شناس هم ازدواج سالمندان را بدون هيچ قيد و شرطي، يكي از پسنديده ترين پديده هاي اجتماعي مي داند و مي گويد: «ازدواج سالمندان في نفسه براي استحكام خانواده و از تنهايي درآوردن افراد و كامل كردن انسان ها امري نيكوست. عرف ما براي افراد سالمندي كه تا به حال ازدواج نكرده اند يا آن ها كه همسرانشان را از دست داده اند حقي قائل نمي شود كه اين امر يك نقطه ضعف و تفكر ارتجاعي است. با توجه به اين كه يكي از اصلي ترين عوامل انگيزشي براي ازدواج در سنين جواني، نياز مفرط و غريزه قدرتمند جنسي است به همين علت متاسفانه درصد قابل توجهي از ازدواج ها تحت تاثير آن و بدون لحاظ ديگر شرايط ضروري و لازم براي ازدواج انجام مي گيرد و جنبه هاي مختلف حيات انساني مانند تفاهم، عاطفه، بخشش، محبت و... تحت الشعاع قرار مي گيرد. مشاهده ازدواج هايي كه مبناي اصلي آن چيزي جز جاذبه جنسي است مي تواند توجه به وجود جنبه هاي ديگر و احساس نياز به آن جنبه ها را در انسان ها برانگيزد و جوانان نيز مي آموزند كه مي توانند در زندگي دو نفره و زناشويي به ابعاد متفاوتي از انسانيت توجه و به آن تاكيد كرد و حتي بناي بنيان خانواده را بر آن ها استوار كرد.»

ادامه مطلب